Przemiany Krajobrazowe. Kulturoznawcze Perspektywy na Krajobrazy Górnicze i Pogórniczne

Opracowanie projektu: Ira Spieker, Katharina Schuchardt

We współpracy z Anne Dippel i Wydziałem Antropologii Kulturowej/Historii Kultury Uniwersytetu w Jenie.

 Działalność górnicza silnie ukształtowała krajobraz Europy Środkowej, czyli południowo-wschodniej części Niemiec oraz pogranicza polsko-czeskiego. Projekt skupia się przede wszystkim na rozwoju, wykorzystywaniu i zawłaszczaniu (byłych) obszarów eksploatacyjnych oraz ich uprzemysławianiu.

 Perspektywa badań obejmuje okres od 1991 roku – z odniesieniami do rozwoju historycznego: Liczne tereny górnicze opuszczono, wydobycie sukcesywnie zmniejszano, a krajobrazy przekształcano. Użytkowanie tych obszarów pozostawiło widoczne ślady zarówno materialne, jak i niematerialne. Rekultywacja, rewitalizacja i ponowne zasiedlanie terenów, a także ciągłe zarządzanie ryzykiem i środowiskiem kształtują ich przyszłość.

 Zwiększony popyt na lit i inne metale oraz rudy, a także odkrycie tych złóż w Rudawach spowodowały, że te regiony oraz ocena ich zasobów mineralnych znalazły się ponownie w centrum różnorodnych zainteresowań. Wywołuje to dyskusję, w której w swoistym konglomeracie stapiają się interesy ochrony przyrody, odpowiedzialności politycznej, umiejscowienia w regionie, rozrachunku z przeszłością, ekonomii oraz przyszłych technologii. Cechy geologiczne, a także wpływ człowieka, rekultywacja i (ponowne) zawłaszczanie przez niego flory, fauny i innych elementów ekosystemu tworzą krajobrazy, w których zacierają się dotychczasowe granice między naturą a kulturą. Nowsze ujęcia posthumanizmu i antropologii więcej-niż-ludzkiej rozszerzają dotychczasowe spojrzenie na działania człowieka w epoce antropocenu, uwzględniając powiązania między ludźmi a innymi podmiotami oraz ich współistnienie.

 Projekt otwiera nowe perspektywy na badanie krajobrazów, aby uwidocznić konceptualnie ich stale zmieniający się przekaz oraz ich aktualną ocenę. Z metodologicznego punktu widzenia przyjęto perspektywę porównawczą. Planowana jest współpraca z autorami projektów zajmującymi się podobnymi zjawiskami i zagadnieniami w Czechach i Polsce.